Hafta Sonu Blues Perişan Kütüphanesi'ne Katkı 115

Michel Foucault

"Manet, Velázquez ve Estetik Modernizm"

İletişim Yayınları
(2018)
Çeviren: Savaş Kılıç

Fransızların gereksiz yere fazladan harf savurganlığı yok mudur ? Hiç sormayın gitsin hani. Mesela ressam Manet yazarsınız ama okurken "Mane" dersiniz, alın size müsrifçe bir "t" israfı. Hani Trakyalı şivesiyle "h" harfini söylemiyor diye mizah konusu yapılır ama bu sonuçta yöresel bir durumdur. Fransızların bu harf israfı sadece bir harfla sınırlı mı, sanıyorsunuz buyrun size "Foucault", oku okuyabilirsen.  Bu isimle ilk karşılaşmam hiç yoksa kırk yılı aşmıştır. Uzun bir süre Foucault ile Fuko'yu ayrı kişiler sanacaktım. Ha bir de Fuko'yu çekik gözlü bir Japon felsefeci sanmam da cabası. 1980'lerde ülkemizde popülerleşen Foucault yüzünden Fikret isimli bir çok arkadaşımın ismi de "Fiko" olacaktı ne hikmetse.  Bir de buna Umberto Eco'nun kitabı "Foucault Sarkacı" eklenince bizim Fikretler bir anda sarkaclı halde gezinecekti. 

Ağır felsefeci olabileceği kuşkusu ve tabi etraftaki ağır tartışmalar sebebiyle Michel Foucault'nun kitaplarıyla uzun süre uzak kalmış,  buluşamamışsam da yıllar önce okuduğum "Bu Bir Pipo Değildir" ile biraz da olsa mesafe kat etmiştim. Bu kitabın Rene Magritte ve kitapla aynı ismi taşıyan tablosuyla ilgili olmasından mıdır nedir, çok keyifle okumuştum. Bu yeni yayınlanan kitabının da resimle ilgili olması sebebiyle ilgimi çekecekti. Böylece Foucault ile ikinci buluşmam da gerçekleşmiş oldu diyebilirim. 

Kitapta iki dev ressam ele alınmış. Bunlardan biri yazarın deyimiyle estetik modernizmin başladığı "empresyonizm hareketini mümkün kılan" Manet, diğeri de Velázquez. 

 Foucault, modern sanatın başlangıcına Manet'yi koyarken, Rönesans'tan beri resim sanatında alışılageldik anlayışı ve "akademizm" i yıkarak 20. yüzyıl sanatını da oluşturduğunu vurguluyor.  Manet'nin resme getirdiği yeni tavrı üç bölüme ayırıyor. 
 - Mekan temsili
- Işık  kullanımı
- Seyircinin (yani resme bakan izleyicinin) konumu 
Bu üç bölüme ayrılan yeni anlayışı Manet tablolarıyla anlatıyor. Rönesans sanatıyla başlayan alışkanlıklardan bildiğimiz tabloya edilgen durumda bakan seyircinin Manet resimleriyle farklı bir deneyime geçmesi ilginçti. Mekan temsili, 8 resimle anlatılırken, Işık kullanımı ise 4 resimle incelenmiş. Buna karşılık "Seyircinin konumu" bölümü ise sadece Manet'nin bir tablosuyla anlatılmış ki o da "Folies - Bergere'de Bir Bar" tablosu. 

Kitabın kapağına da oturan bu tablo o kadar devrimcidir ki, o sayede görme biçimlerimiz değişecek ve edilgen bir izleyici konumundan çıkıp, sorgulamaya başlayacaktık. Nasıl mı? Bu sorunun cevabı tabi ki kitapta. 

Kitabın ikinci bölümünde ise Velázquez'e yer verilmiş ve tabi ki onun Nedimeler isimli başyapıtı incelenmiş.

Velázquez'in bu başyapıtı da resme bakış algılarımızı değiştiren örneklerden biri ve bu kitapta değişik bir yoculuğa çıkıyorsunuz. 

Şimdi yazıyı okurken, "Yahu arkadaşım bu yaz sıcağında önerecek kitap mı bulamadın. Bu ne ya!" diyorsanız, hiç de öyle sandığınız gibi değil. Bir gölgelik yer bulun, hatta güneşlenirken bile olur, kitabı alın başlamanızla bitirmeniz bir olacak.  

APTULİKA

Hatta yurtdışındaysanız bu tabloların olduğu müzelerden biri de rast gelmişse demeyin keyfinize. 
MANET
Tuileries'de Müzik - National Gallery (Londra /İngiltere)
Opera'da Maskeli Balo - National Gallery of Art (Washington/ABD)
Argenteuil - Tournai Güzel Sanatlar Müzesi (Belçika)
Serada - Staatliche Museen Preussischer Kulturbesitz Nationalgalerie (Berlin/Almanya)
Bira Servisi Yapan Garson Kız - Orsay Müzesi (Paris/Fransa)
Kabare Köşesi - National Gallery (Londra/ İngiltere) 
Demiryolu - National Gallery of Art (Washington/ABD)
Flüt Çalan Çocuk - Orsay Müzesi (Paris/Fransa)
Kırda Yemek - Orsay Müzesi (Paris/Fransa)
Olympia  - Orsay Müzesi (Paris/Fransa)
Balkon - Orsay Müzesi (Paris/Fransa)
Folies - Bergere'de Bir Bar - Courtauld Enstitüsü Galerileri (Londra/İngiltere)

VELAZQUEZ
Nedimeler - Prado Müzesi (Madrid/İspanya)

İyi okumalar ve seyirler...