Hafta Sonu Blues Perişan Kütüphanesi'ne Katkı 108

China Mieville

"Yeni Paris'in Son Günleri"

Yordam Edebiyat
(1. Basım: Aralık 2018)
Çeviren: Betül Çelik

China Mieville ismini duyunca aklıma Çinli bir yazar olacağı elbette gelmedi ama İngiliz olduğunu öğrenince de açıkcası bir hayli şaşırdım. Alışkın olmadığım isimli İngiliz yazarın benim için yaptığı diğer bir şaşkınlık dizisi de şöyle geldi; ben yazarla ilk kez karşılaşmıştım ve yazıya, "Ülkemizde pek tanınmayan yazar" ya da "Çevrilen tek kitabı" diye başlayacakken bir de baktım ki neredeyse bütün yapıtları dilimize çevrilmiş ve yayınlanmış. China Mieville hakkında bilgisizliğim benim cahilliğimden olsa gerek... eh bir de fantastik edebiyata ilgimin az olmasından kaynaklanmış olabilir. Britanyalı fantastik ve bilim - kurgu yazarı China Mieville yazdığı tarzı kendi ifadesiyle "tuhaf kurgu" diye tanımlıyor. Elimde bulunan "Yeni Paris'in Son Günleri" romanında da oldukça tuhaf bir işe kalkışmış. Roman İkinci Dünya Savaşı'nda Paris'te geçiyor ama dekoru Sürrealist tablolardan oluşuyor. Bu kitabı bana öneren hatta bizzat alıp bana veren kişi arkadaşım Meral Akman, Kadıköy Eskici Gizli Bahçe'deki "Görme Biçimleri"nden birinde getirdi. O günden sonra da kitabı hem okuyor hem de o yapıtları da bulup bakıyordum. Böyle olunca da okuma süresi bir hayli uzadı tabi ki.

En başta Salvador Dali'nin eriyen saatleri, uzun at bacakları ile tanıdığımız sanat akımı Sürrealizm yani Türkçe açılımıyla Gerçeküstücülük çıktığı yıllar itibarıyla da iki Dünya Savaşı'ının ortasına tekabül ediyor. Bilimin ve sanatın yükselişe geçtiği Modernizm'e bir balta gibi inen İkinci Dünya Savaşı ve baş belası Faşizm ortamında Paris, bir "tuhaf kurgu" ustasının kaleminden ancak bu kadar "sürrealist" sunulabilir. 

İkinci Dünya Savaşı yıllarında, Paris’te. Eski Paris’te ve “yeni”sinde faşizme karşı yeraltı mücadelesi veren militanlar anlatılırken; Gerçeküstücülerin tablolarından, şiirlerinden ve manifestolarından fırlamış “manif”ler dolaşıyor şehirde. Sürrealist resim, heykel, çizim, şiir Direniş (Rezistans) hareketinin birer parçası olmuş, romanın sayfalarında akıp, gidiyor. 

Romanın ilk sayfasındaki heykel ile bisiklet karışımı figürlerin barikatlaradan faşistlere karşı hareketi çizim halinde hala kafamda silinmez vaziyette duruyor. Bir ara çizgiye dökeceğim diye çok korktum. Beni kitapta etkileyen diğer bir öge de romanın sonunda Rene Magritte'in "The Son of Man" (İnsanın oğlu) tablosunun girmesiydi. 

Fantastik edebiyatı ticarileşmeden ve tutucu kişilerden kurtarmayı amaçlayan China Mieville, sosyalist dünya görüşüne sahip bir yazar. Siyasi olarak hatırı sayılır bir eylem insanı olan yazar bir ara İngiliz İşçi Partisi'nden adaylığını da koymuş ama seçimlerde kazanamamış. Her romanında siyasi duruşunu da yansıtan Mieville eserlerinde farklı tarzları denemekten de çekinmiyor. 

China Mieville ve romanı "Yeni Paris'in Son Günleri" ile tanışmak güzel oldu olmasına ama çok da zamanımı aldı. Fantastik edebiyatı bu yüzden pek takip edemiyorum. Bir sayfayı okurken o sahnelere takılıyorum ve çıkamıyorum. Hele bu seferkinde bir de sürrealizm için  içine girince iş neredeyse pirinç ayıklamaya döndü. Ama siz fantastik edebiyata meraklıysanız China Mieville ile bu zevki bir çıta üste taşıyabilirsiniz. 

Aptulika